ბოლო წლებში ზურმუხტისფერი ფხვნილი, სახელად მატჩა, მსოფლიოს ყურადღების ცენტრში მოექცა. მისი მკვეთრი ფერი და გამორჩეული გემო კაფეების მენიუებისა და სოციალური ქსელების განუყოფელი ნაწილი გახდა. თუმცა, „მოდური სასმლის“ სტატუსის მიღმა, საუკუნეების ისტორია და კულტურა იმალება.  

მატჩას ისტორია მჭიდროდაა დაკავშირებული ძენ-ბუდისტი ბერების მედიტაციურ პრაქტიკებთან, რომლებიც მას „სიცოცხლის ელექსირს“ უწოდებდნენ. ისინი მატჩას იყენებდნენ არა უბრალოდ გამოსაფხიზლებლად, არამედ იმ განსაკუთრებული მენტალური მდგომარეობის მისაღწევადაც, რომელიც ხანგრძლივი და ინტენსიური მედიტაციისთვის იყო საჭირო.  

როგორც მიგვიხვდით, ამ ბლოგში მატჩას შესახებ მოგიყვებით. ერთად გავარკვიოთ რა არის და რა განასხვავებს მას ჩვეულებრივი ჩაისგან, რა სასარგებლო თვისებები გააჩნია და იმასაც გაგიზიარებთ, თუ როგორ უნდა მოამზადოთ გემრიელი მატჩა სახლში.  

მატჩა ადამიანის ჯანმრთელობისათვის მრავალმხრივ სასარგებლო პროდუქტია.  კვლევების მიხედვით, 137-ჯერ მეტ ანტიოქსიდანტს შეიცავს, ვიდრე სტანდარტული მწვანე ჩაი. ის მდიდარია EGCG-ით, რომელსაც ოქსიდაციური სტრესისა და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება აქვს. 

მატჩაში არსებული კოფეინი, ყავისა და ჩაის მსგავსად, ენერგიას გვაძლევს. თუმცა, მათ შორის ერთ ძალიან საინტერესო განსხვავება არსებობს. ყავა ენერგიის ერთბაშ და მკვეთრ მოზღვავებას იწვევს, რასაც დაძაბულობისა და ეფექტის გასვლის შემდეგ, პროდუქტიულობის შემცირება ახლავს თან. მატჩაში შემავალი L-თეანინი კი ანელებს კოფეინის შეწოვას. ენერგია ნელა და თანაბრად, 3-6 საათის განმავლობაში გამოიყოფა, რაც გვეხმარება იმაში, რომ ვიყოთ მეტად კონცენტრირებული და პროდუქტიული, ყოველგვარი შფოთვის გარეშე. 

პროდუქტის დადებითი გავლენა ფიზიკურ ჯანმრთელობასაც მოიცავს. ის ამცირებს დაღლილობას და ვარჯიშის შემდეგ კუნთოვანი მასის ზრდას ეხმარება. ამასთანავე, მასში შემავალი კატექინები მეტაბოლიზმის სტიმულირებას ახდენს და ე.წ.  „ცუდი“ ქოლესტერინის დონეს ამცირებს.    

საბოლოო და ყველაზე შრომატევადი ეტაპი ტენჩას მიკროსკოპულ ფხვნილად დაფქვაა. ტრადიციულად, ამას გრანიტისქვიან წისქვილებში აკეთებენ. ეს პროცესი ძალიან ნელა მიმდინარეობს, შეიძლება 30 გრამი მაღალი ხარისხის მატჩას დაფქვას ერთი საათიც კი დასჭირდეს. ამბობენ, რომ მატჩას ფასი, რომელიც სხვა ტრადიციულ ჩაის მკვეთრად აღემატება, სწორედ ამ შრომატევადი წარმოების პროცესითაა განპირობებული. 

იდეალური მატჩას მოსამზადებლად რამდენიმე ტრადიციული ჭურჭელი და ხელსაწყო დაგჭირდებათ:

• ჩავანი (Chawan): ფართო კერამიკული ფინჯანია, რომელიც მასის ასათქვეფად გამოიყენება;  
• ჩაზენი (Chasen): ერთგვაროვანი, ქაფიანი მასის მისაღებად ბამბუკის ეს სათქვეფი გამოიყენება, რომელსაც წვრილი ფუნჯები აქვს;
• ჩაშაკუ (Chashaku): ბამბუკის კოვზი ფხვნილის ზუსტი რაოდენობის ამოსაღებად. ალტერნატივად შეგიძლიათ გამოიყენოთ ჩაის კოვზი (½-1 ჩ/კ, დაახლოებით 1.5-2 გრამი);
• წვრილბადიანი საცერი: იდეალურად სუფთა და ერთგვაროვანი ნარევის მისაღებად, ფხვნილი საცერში უნდა გაატაროთ. 

ჩაის ტემპერატურის შესანარჩუნებლად, პირველ რიგში, ჩავანი  უნდა გააცხელოთ. ამისათვის მასში ცხელი წყალი ჩაასხით, შემდეგ კი გადაღვარეთ და ჭურჭელი კარგად გაამშრალეთ. პარალელურად, ჩაზენის ღეროების ელასტიკურობისათვის ისინიც ცხელ წყალში დაასველეთ. 

მატჩა ორ ძირითად კატეგორიად იყოფა, ესენია: ცერემონიული და კულინარიული. 

ცერემონიული ხარისხი (Ceremonial Grade) არის უმაღლესი ხარისხის მატჩა, რომელიც განკუთვნილია მხოლოდ წყალთან ერთად, ტრადიციული მეთოდით მოსამზადებლად. ის გამოირჩევა მკვეთრი, ზურმუხტისფერი შეფერილობით, ნაზი ტექსტურითა და, მოტკბო გემოთი.  

კულინარიული ხარისხი (Culinary Grade) შექმნილია სხვა ინგრედიენტებთან (რძე, შაქარი, ფქვილი) შესარევად ისეთ რეცეპტებში, როგორიცაა ლატე, სმუზი და ნამცხვრები. მას უფრო ძლიერი, მკვეთრი და ხშირად ოდნავ მომწარო გემო აქვს, რათა მისი არომატი სხვა ინგრედიენტებში არ დაიკარგოს.  

გემოების განსხვავებას მოყვანისა და წარმოების სხვადასხვა წესი განაპირობებს. მაგალითად, ცერემონიული ხარისხისთვის პირველი საგაზაფხულო მოსავლის (იჩიბან-ჩა) ყველაზე ახალგაზრდა და ნაზი ფოთლები გამოიყენება. კულინარიული ხარისხი კი შეიძლება დამზადდეს მეორე ან უფრო გვიანდელი მოსავლისგან.  

უმაღლესი ხარისხისთვის იკრიფება მხოლოდ ჩაის ბუჩქის ზედა ნაწილში ამოსული ფოთლები, რომლებიც ყველაზე ნორჩი და ტკბილია. კულინარიული კატეგორიისთვის შესაძლოა მცენარის ქვედა, უფრო უხეში ფოთლებიც გამოიყენონ.   

შესაბამისად, სწორი ხარისხის შერჩევა თქვენს მიზანზეა დამოკიდებული:

• ტრადიციული ჩაისთვის (მხოლოდ წყლით): ყოველთვის შეარჩიეთ ცერემონიული ხარისხი;  
• ლატეს, სმუზისა და სხვა სასმელებისთვის: იდეალურია მაღალი ხარისხის კულინარიული მატჩა; 
• ცხობისა და კულინარიული მიზნებისთვის: სტანდარტული კულინარიული ხარისხი ყველაზე შესაფერისი და ეკონომიური ვარიანტია.